Interview
Ecologisch bermbeheer
Fotografie: Remco Zwinkels
Bloemetjes en bijtjes in de berm
Ecologisch bermbeheer, het klinkt mooi. Maar waar moet je dan aan denken en hoe voer je het uit? Linda Oldenburg, ecoloog en Edwin Heijmans, uitvoerder bij Krinkels BV vertellen over de keuzes die ze maken.
Meer bloemen en insecten Edwin: “Vijf jaar geleden begon Krinkels bermen te maaien langs Zuid-Hollandse provinciale wegen. De opdracht was: laat 15-30% van de bermbegroeiing staan. Maar ja, welk deel is dat dan precies en hoe bepaal je dat? Het moet voor het verkeer veilig zijn, dus daar letten we als eerste op: goede zichthoeken bijvoorbeeld. Verder zien we graag dat de biodiversiteit toeneemt, doordat meer verschillende bloemen en insecten in de bermen verschijnen. Dat vereist dat we heel precies kijken wat er gebeurt in het maaiseizoen.”
Hoeveel nectar? Het begint allemaal met een plan en een tekening. Linda: “Samen met Joost Smits van de provincie hebben we maaitekeningen gemaakt van de bermen, die we nog steeds gebruiken. We zijn die tekeningen wel gaan verfijnen: zo geven we nu aan welke stroken bij een bepaalde maaibeurt over te slaan, omdat er net planten bloeien die we meer willen zien. We letten daarbij op de samenstelling van de berm, volgens Kleurkeur van de Vlinderstichting en Stichting Groenkeur. Jaarlijks monitoren we de ontwikkelingen in de berm volgens de methode van de Nectarindex om te zien of er vooruitgang is. Hoe hoger het cijfer van de index, hoe meer voedsel er voor insecten te halen is.”
Verschraling geeft soortenrijkdom Waar zet je je energie op in? Edwin: “Ecologisch beheer bestaat eigenlijk uit 4 ‘fasen’. Niet elke berm kun je optimaal in bloei krijgen. Is er bijvoorbeeld veel schaduw of is de berm erg smal, dan is er niet veel ontwikkeling mogelijk. We maaien en ruimen dan 1x per jaar. Is er wel perspectief op een bloemrijke berm, dan gaan we verschralen, want dat is nodig om minder gras en meer kruiden en bloemen te krijgen. We maaien dan vaker en voeren het maaisel ook af. Is de bodem redelijk ideaal voor een bloeiende berm en hebben we een zeker evenwicht bereikt, dan kunnen we verder. En hebben we in een gebied veel riet, dan proberen we extra te verschralen.”
Zaadvorming en overleving Linda: “Het luistert ook nauw wanneer je precies maait. Staat er bijvoorbeeld veel gras waar je vanaf wilt, dan kun je het beste maaien zodra het gras in bloei schiet. Heb je daarentegen een berm met veel gewenste bloemen, dan kun je beter wachten tot er zaad gezet is en zelfs het maaisel een paar dagen laten liggen. Dan kunnen de zaden loskomen en de beestjes uit het maaisel kruipen. Voor de overleving van bijvoorbeeld insecten is het ook belangrijk dat je een deel van de planten laat staan, zodat ze jaarrond voedsel en schuilplekken kunnen vinden.”
“Heel fijn als mensen zo meedenken en de bedoeling snappen.”
Meedenken Blijven leren is belangrijk. En leuk. Edwin: “Linda en ik hebben de gevorderdencursus voor het certificaat van Kleurkeur gevolgd en de meeste maaiers de basiscursus. Het is geweldig om te merken dat ze daardoor de gedachten achter ecologisch beheer gaan snappen en steeds meer meedenken. Zo krijgen we nu vaker dan vroeger een appje of telefoontje als: ‘Hier staat het nog volop in bloei, zal ik dit stuk nu maar overslaan?’ of ‘Hier staat veel Jakobskruiskruid (= ongewenst), ik wilde dit toch maar even maaien’. Heel fijn als mensen zo meedenken en de bedoeling snappen.”
Inspectieronde Linda: “Ecologisch beheer betekent dat je continu volgt hoe de natuur en het weer zich ontwikkelen. Het is geen kwestie van eenmalig instellen en dan maar gaan. Als het erg nat is bijvoorbeeld, groeit het gras sneller en moet je vaker maaien. Maar de machines trekken dan ook juist meer sporen, waardoor je schade krijgt. Soms besluiten we dan om handmatig te maaien. Of als we een koud voorjaar hebben en planten later in bloei komen, besluiten we wel eens een paar weken later te maaien. Ik doe dan ook altijd een inspectieronde voor de eerste maaibeurt.”
Edwin: “We werken voor zowel Zuid-Holland als Noord-Holland. In Zuid-Holland komen door de voedselrijkdom van de bodem de planten eerder in bloei dan in Noord-Holland en groeit het gras sneller. Tegen de tijd dat we in Noord-Holland klaar zijn met de eerste maaibeurt, is in Zuid-Holland de tweede ronde al bijna aan de beurt. Zo kunnen we de inzet van machines en mensen mooi afwisselen.”
Kwaliteit boven prijs Er wordt gelukkig niet meer uitsluitend naar de prijs gekeken bij aanbesteding van bermbeheer. Linda: “Langetermijnplannen en duurzaamheid tellen nu veel zwaarder mee. Biodiversiteit wordt ook maatschappelijk steeds belangrijker gevonden. Dat is hard nodig.” Edwin: “We krijgen de laatste tijd soms opdrachten waarbij we niet eens de goedkoopste aanbieder zijn. Ook voor onze medewerkers is het een opsteker dat de kwaliteit van hun werk wordt gezien en gewaardeerd.”